Legjenda e Rozafatit është ndër më të bukurat që ka Shqipëria. Si gjithmonë, dikush flijohet që diçka më e madhe të jetojë. Dhe Shkodra jetoi në shekuj mbi flijimin legjendar.
Vetë historia njerëzore, në turbulencën e saj nën-ndërgjegjësore, ka provuar paarsyen e vet paradoksale: Diçka e shenjtë jepet, diçka e shenjtë fitohet!
Rozafa, kjo grua naive, mund të kishte vdekur si të gjitha të tjerat – e harruar, por ajo vdiq, pa e ditur as vetë, për të jetuar si legjendë. Por, Gruaja “Rozafë: lutet që t’ia lënë njërin gji jashtë, për të ushqyer me qumësht djalin e saj të vogël.
Me trupin e saj, Rozafa i dha jetë një fëmije, me sinqeritetin dhe vetë-flijimin e saj, ajo i dha jetë një qyteti. Mbi të u ngrit një kala, tre vëllezërit e legjendës gjetën mirëkuptim mbi murosjen e kësaj gruaje.
Në fakt, Rozafa nuk ishte një zgjedhje e rastësishtme flijimi (siç duhet të ishte), ajo u parazgjodh të murosej nga kunatat e saj, të cilat ndikuan mbi burrat e tyre që t’u tregonin sekretin e orakullit:
Ajo grua e tre vëllezërve që do të çonte bukën të nesërmen, ajo do të murosej… Për të gjitha ju që keni kunata, duajini dhe respektojini ato, por… mos e harroni këtë legjendë! Ndryshe Ku-nata, do të quheshin Ku-dita…
LEGJENDA E ROZAFATIT
I ra mjegulla Bunës dhe e mbuloi të tërë. Kjo mjegull mbeti aty tre ditë e tre netë. Pas tri ditësh e tri netësh fryu një erë e hollë dhe e lartoi mjegullën. E lartoi dhe e shpuri gjer në kodrën e Valdanuzit. Aty majë kodrës punonin tre vëllezër. Ndërtonin një kështjellë. Murin që e bënin ditën u prishej natën dhe kështu nuk e lartonin dot. Na shkon aty një plak i mirë.
– Puna e mbarë, o tre vëllezër.
– Të mbarë paç o plak i mirë.
-Po ku e sheh ti të mbarën tonë.
-Ditën punojmë, natën prishet.
-A di të na thuash një fjalë të mirë.
-C’të bëjmë që të nbajmë muret në këmbë?
– Unë di – u thotë plaku – po e kam për mëkat tua them.
– Atë mëkatë hidhe mbi kryet tona, se ne duam që ta qëndrojmë më këmbë këtë kështjellë..
Plaku i mirë mendohet e pyet :
– A jeni të martuar o trima? A i keni ju të tre vashat tuaja?
– Të martuar jemi – i thonë ata – edhe të tre i kemi vashat tona.Na thuaj pra ç’të bëjmë që ta qëndrojmë këtë kështjellë?
– “Në doni ta qëndroni, lidhuni me besa besë : vashave mos u rrëfeni, në shtëpi mos kuvendoni për fjalët që do t’u them unë.
Atë nga të tri kunatat që do të vijë nesër t’ju sjellë bukën, t’a merrni e t’a muroni të gjallë në mur të kështjellës.
Atëherë keni për ta parë se muri do t’u zërë vend e do t’u qëndrojë për jetë e mot.
Tha kështu plaku, pastaj shkoi ; tani u pa, pastaj s’u pa.” Vaj!
Vëllai i madh e shkeli besën e fjalën : ia tregoi të gjitha vashës së vet kështu e kështu, i tha të mos vinte atje të nesërmen.
Edhe i mesmi e shkeli besën e fjalën : ia tregoi të gjitha vashës së vet.
Vetëm i vogli e mbajti besën, fjalën : nuk kuvendoi në shtëpi, nuk i tha gjë vashës së vet.
Në mëngjes ata të tre ngrihen shpejt e shkojnë në punë.
Cekanët godasin, gurët coptohen, zemrat rrahin, muret lartohen…
Në shtëpi nëna e djemve s’di gjë. I thotë së madhes:
– Moj nuse e madhe, mjeshtrit duan bukë e ujë; duan kungullin me verë.
Nusja e madhe ia kthen:
– Besa nënë, sot s’mund të shkoj se jam sëmurë.
Kthehet i thotë së mesmes:
– Moj nuse e mesme, mjeshtrit duan bukë e ujë: duan kungullin me verë.
– Besa nënë, sot s’vete, se do shkoj tek fisi për të bujtur.
Nëna e djemve i kthehet nuses së vogël.
– Moj nuse e vogël…
Nusja e vogël brof në këmbë:
– Urdhëro zonja nënë!
– Mjeshtërit duan bukë e ujë; duan kungullin me verë.
– Besa nënë unë shkoj, po e kam djalin të vogël. Druhem se do gji të pijë e qan.
– Nisu, shko se djalin ta shikojmë ne e s’ta lëmë të qajë -, i thonë të kunatat.
Ngrihet e vogla, e mira, merr bukë e ujë, merr kungullin me verë, puth djalin e vogël në të dy faqet, niset e bie në Kazenë; që aty ngjit kodrën e Vladanuzit, i afrohet vendit tek punojnë të tre mjeshtrit: dy të kunetërit dhe i shoqi.
– Puna mbarë, o mjeshtër!
Po c’është kështu? Cekanët ndalen e s’godasin, po zemrat rrahin fort e fort.
Fytyrat zbehen.
Kur e sheh i vogli të shoqen, hedh cekanin nga dora, malkon gurin e murin.
E shoqja i thotë:
– Cke ti im zot? Pse mallkon gurin e murin?
Hidhet kunati i madh:
– Ti paske lindur në ditë të zezë, moj kunata jonë.
– Ne e kemi bërë me fjalë të t’murojmë të gjallë në mur të kështjellës.
– Shëndoshë ju o tim kunetër.
– Po unë do t’ju lë një porosi: kur të më muroni në mur, synë e djathë të ma lini jashtë, dorën e djathtë të ma lini jashtë, gjirin e djathtë të ma lini jashtë.
-Se djalin e kam të vogël. Kur të nisë të qajë – me njërin sy do ta shikoj, me njërën dorë do ta ledhatoj, me njërën këmbë do ti tund djepin e njërin gji do t’ia jap të pijë.
– Gjiri im u muroftë, kështjella qëndroftë, djali im u trimëroftë, u bëft mbret e mbretëroftë!
Ata e marrin nusen e vogël dhe e murojnë në themel të kështjellës. Dhe muret ngrihen, lartohen nuk shemben më si më parë. Po reth tyre gurët janë dhe sot të lagur e të myshtë, sepse vazhdojnë të pikojnë lotët e nënës për birin e saj… Dhe i biri u rrit, luftoi e trimëroi.
